Οι πολυετείς ανασκαφικές έρευνες στη θέση Μάντρα και στη νησίδα Τσιμηντήρι, που κατά την αρχαιότητα ήταν ενωμένη με το Δεσποτικό, σε συνάρτηση με τη μελέτη του αρχαιολογικού υλικού, μας έχουν δώσει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε πλήρως τον χαρακτήρα μιας από τις πιο σημαντικές θέσεις των Κυκλάδων. Η πρωιμότερη φάση της εγκατάστασης, που ανάγεται στον 8ο αι. π.Χ., είχε οικιστικό χαρακτήρα. Οι ιδρυτές του οικισμού προέρχονταν από την Πάρο. Η ακμή της χρονολογείται στον 6ο αι. π.Χ., όταν γύρω στο 550 π.Χ., με την πόλη της Πάρου να παίζει πρωτεύοντα ρόλο, διαμορφώνεται μεγαλοπρεπές τέμενος αφιερωμένο στον Απόλλωνα. Η Μάντρα σταδιακά αναδεικνύεται σε ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά κέντρα της αρχαϊκής περιόδου στις Κυκλάδες, αφού ο πλούτος και η έκτασή της κατά τον 6ο αι. π.Χ. μπορούν να συγκριθούν μόνο με του ιερού του Απόλλωνα στη Δήλο. Από τα πρώτα χρόνια της ανασκαφής, τα κινητά ευρήματα —και κυρίως τα αγγεία που έφεραν επιγραφές με το όνομά του— είχαν πιστοποιήσει τον Απόλλωνα ως τη λατρευόμενη θεότητα του σημαντικού αυτού ιερού.